اختلال خواب در سالمندان يكي از مشكلاتي است كه بر كيفيت زندگي آنها اثر مستقيم دارد. تحقيقات نشان داده اختلال خواب سومين مشكل بزرگ سالمندان است كه براي درمان آن به پزشك مراجعه ميكنند. خواب مناسب و كافي نقش مهمي در سلامتي دارد. بدن انسان در طول زمان خوابيدن استراحت ميكند تا انرژي از دست رفته را دوباره به دست بياورد و براي فعاليتهاي جسمي و فكري آماده شود.
خواب شبانه بهترين زمان خوابيدن براي سالمندان است. سالمندان به حدود 7 تا 8 ساعت خواب شبانه نياز دارند. اگر وظيفه نگهداري از سالمندان را بر عهده داريد يا اين وظيفه را به پرستار سالمند سپردهايد در اين مقاله همراه ما باشيد تا با دلايل اختلال خواب در افراد سالمند و راهكارهايي براي بهبود آن آشنا شويد.
مشكلات خوابيدن در سالمندان
معمولا افراد از سن 65 سالگي به بعد دچار اختلال خواب ميشوند. سالمندان معمولا به زودي به خواب نميروند و حداقل نيم ساعت طول ميكشد تا بخوابند. خواب آنها عميق نيست و در فواصل زماني كم از خواب بيدار ميشوند. سالمندان نسبت به صدا، نور و روشنايي، گرما و سرما حساسيت بيشتري دارند و اين عوامل نيز بر كيفيت خواب آنها اثر ميگذارد.
درد در اعضاي بدن و ابتلا به بيماريهاي مختلف از عمدهترين دلايل اختلال خواب در سالمندان به شمار ميآيد. بيماريهاي قلب و عروق، آرتروز، بيماريهاي گوارشي، اضطراب، پاركينسون، مشكلات تنفسي و… بدخوابي در سالمندان را ايجاد ميكنند.
گاهي سالمند به دليل چاقي يا مشكلات تنفسي، بر اثر قطع موقت تنفس هنگام خواب بيدار ميشود و پس از آن به سختي به خواب ميرود. سندروم پاي بيقرار يا حركتهاي اندامهاي فوقاني بدن از دلايل ديگري است كه باعث از خواب پريدنهاي مكرر در سالمندان ميشود.
يكي از شايعترين دلايل اختلال خواب در افراد سالمند عوارض مصرف بعضي از داروهاست. حتي مصرف قرص خواب اگر به صورت خودسرانه و به مدت طولاني انجام شود باعث بيخوابي خواهد شد.
كابوسهاي شبانه يكي ديگر از عوامل اختلال خواب در افراد مسن است. سالمندان كمتر از افراد جوان در طول شب رويا ميبينند. در مغز فرد سالمند كنشهايي هنگام خواب شكل ميگيرد كه ممكن است روياي خوشايند يا ناخوشايند يا حتي ترسناك ببيند. معمولا سالمنداني كه خوابهاي ترسناك ميبينند به اختلالات رواني نظير افسردگي، اضطراب و… دچار هستند يا تجربههاي ناخوشايندي مانند سوگ عزيزان را از سر گذراندهاند.
اختلال خواب در سالمندان عوارضي نظير خستگي، اختلال حافظه، ضعف عمومي، تحريكپذيري، سردرد، اضطراب، افزايش فشار خون، چرت زدن در طول روز و… را به همراه دارد. تحقيقات نشان ميدهد كمخوابي در سالمندان، افزايش اشتها در نتيجه افزايش وزن و چاقي را در پي خواهد داشت.
راهكارهايي براي خواب بهتر سالمندان
سالمندان بايد
- از مصرف خودسرانه دارو پرهيز كنند
- از عصر به بعد از نوشيدن چاي و قهوه خودداري كنند و مايعات كمتري بنوشند
- قبل از خواب شبانه غذاهاي چرب و سنگين ميل نكنند
- خواب نيمروزي را حذف كنند و بيشتر از سي دقيقه در روز چرت نزنند. چرتهاي طولانيتر از سي دقيقه باعث خوابآلودگي و اختلال در خواب شبانه ميشود
- يك ساعت قبل از خواب شبانه از حمام پا استفاده كنند و پاهاي خود را در آب گرم قرار دهند
- سعي كنند شبها در يك ساعت معين براي خوابيدن به رختخواب بروند و صبحها نيز در يك ساعت معين بيدار شوند
- زماني به رختخواب بروند كه تصميم به خوابيدن دارند و از مطالعه و تماشاي تلويزيون در رختخواب خودداري كنند
- ورزش منظم و پيادهروي در روز انجام دهند. بهترين ساعت پيادهروي عصرها بين ساعت 3 تا 5 غروب است. اين كار به خواب شبانه سالمندان كمك ميكند
- جاي خواب خود را تغيير ندهند و فضاي اتاق دما و نور مناسب داشته باشد
- از مصرف قرصهاي خوابآور به صورت خودسرانه و طولانيمدت خودداري كنند