اكثر سالمندان به دليل كهولت سن و يا بيماريهاي خاصي نظير سرطان، بيماريهاي قلبي و فشار خون به طور روزانه احتياج به مصرف دارو دارند. مصرف همزمان داروها اگر با آگاهي نباشد باعث ايجاد تداخل داروها و در نتيجه بروز مسموميت دارويي ميشود. تداخل دارويي در سالمندان مشكلات عديدهاي به وجود ميآورد و حتي ممكن است منجر به مرگ شود. سالمندان بيشتر از ساير گروههاي سني دارو مصرف ميكنند. در آمريكا بيش از 25 درصد از كل داروي مصرفي كشور را سالمندان استفاده ميكنند. بنابراين سالمندان بيشتر در معرض مسموميت قرار دارند و ميزان مرگ و مير در آنها به دليل ضعف بدني بيشتر از ساير افراد است.
مصرف همزمان داروهاي مختلف در سالمندان آنها را در معرض خطرات ناشي از عوارض داروها و تداخلات دارويي قرار ميدهد و عارضههاي جانبي برايشان ايجاد ميكند. اگر به نگهداري از سالمند در منزل ميپردازيد به مصرف داروهايش دقت كنيد.
شايد اين سوال برايتان به وجود آمده كه تداخل دارويي و مسموميت بر اثر آن در سالمندان چگونه پيش ميآيد؟ معمولا مصرف دوز تكراري به دليل اختلال حواس و فراموشي، مصرف داروي اشتباه به خاطر ضعف بينايي، مصرف اشتباه داروهاي ديگر اعضاي خانواده و يا خوردن داروهاي غيرخوراكي باعث بروز مسموميت دارويي ميشود. از طرف ديگر با افزايش سن در سالمندان بدن آنها دچار تغييرات فيزيولوژي ميشود و عملكرد كبد و كليه كاهش پيدا ميكند در نتيجه توانايي سالمند در متابوليزه كردن دارو كاهش مييابد. سالمنداني كه به سرطان مبتلا هستند به جز شيميدرماني كه بخشي از درمان آنهاست نياز به مصرف داروهاي متعدد براي درمان ديگر بيماريهايشان دارند كه احتمال تداخل دارويي و مسموميت را افزايش ميدهد. گاهي اوقات داروهاي معمول باعث بروز سرگيجه در سالمندان ميشود و همين ميتواند مصرف اشتباه داروهاي ديگر را در پي داشته باشد و تداخل دارويي سالمند را دچار مسموميت كند.
علائم مسموميت دارويي در سالمندان
مسموميت با دارو نشانههايي دارد كه با مشاهده آن در فرد سالمند بايد فورا براي انتقال او به مراكز درماني اقدام كرد. كلمه «CLEAR» را به خاطر داشته باشيد هر حرف اين كلمه براي يك نشانه در نظر گرفته شده است.
-
- تغييرات ادراكي و شناختي (Cognitive changes)
- از دست دادن كنترل دفع ادرار و مدفوع (Loss of bladder or bowel control)
- تغييرات اشتها و خوردن غذا (Eating or appetite changes)
- تغييرات فعاليت يا انرژي (Activity or energy changes)
- زمين خوردن مكرر (Recurrent falls)
پس از تاييد مسموميت دارويي سالمند بايد با توجه به نوع مسموميت احياي قلبي، سميتزدايي و درمان شود. رفع سموم از طريق دستگاه گوارش در سالمندان با انجام شستوشوي معده و استفاده از زغال فعال انجام ميشود.
چگونه از مسموميت دارويي در سالمندان پيشگيري كنيم؟
زماني كه نزد پزشك هستيد به تجويز داروها دقت كنيد. مشكلات و بيماريهاي ديگر را حتما به اطلاع پزشك برسانيد، داروهايي كه قبلا مصرف ميشده را به پزشك نشان دهيد. اگر سالمند از داروهاي گياهي و يا محصولات بدون نسخه استفاده ميكند حتما با پزشك در ميان بگذاريد تا داروهاي مناسب را تجويز كند. در اين مواقع بهتر است فردي از بستگان سالمند به همراه او به پزشك مراجعه كند تا اطلاعات كاملتري را در اختيار پزشك قرار دهد.
يكي ديگر از اقداماتي كه احتمال بروز تداخل دارويي و مسموميت بر اثر آن را كاهش ميدهد مراجعه به تعداد پزشك محدود براي درمان سالمند است. وقتي تعداد افرادي كه به دارودرماني سالمندان ميپردازند كمتر باشند احتمال بروز مسموميت كاهش مييابد. بسياري از سالمندان به پزشك خانوادگي خود مراجعه ميكنند تا با توجه به دانستن سابقه بيماري و رژيم غذايي مراقبتهاي لازم را از سالمند به عمل آورد.
پس از تهيه داروها مشخصات آنها را بخوانيد و از عوارض احتمالي آن آگاه شويد. براي مثال بعضي داروها حتما بايد به صورت ناشتا خورده شوند. گروهي از داروها را ميتوان با آبميوه يا شير مصرف كرد در حالي كه بعضي داروها فقط بايد با آب خورده شوند.
استفاده از جعبههاي دارويي براي سالمنداني كه خودشان داروها را مصرف ميكنند بسيار كمككننده است. اين جعبهها بر اساس روزهاي هفته تقسيم شده است و زمان صبح، ظهر و شب در آنها مشخص شده است. در نتيجه احتمال مصرف اشتباه دارو كاهش پيدا خواهد كرد.